خانه پیش ساخته چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟ از قیمت و خرید تا اجرا در ایران
خانه پیش ساخته به دلیل سرعت اجرای آن ها در شرایط خاص بسیار می‌توانند کاربردی باشند. انواع مختلفی خانه پیش ساخته از جمله فولادی (فلزی)، چوبی، بتنی و پی وی سی (PVC) هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. در ادامه این مطلب از پاوان بیشتر در خصوص قیمت و خرید این سازه‌ها و همچنین مزایا و معایب خانه پیش ساخته بتنی و فولادی (فلزی) در ایران صحبت شده است.
خانه پیش ساخته چیست؟
خانه‌های از پیش‌ساخته، اصطلاحی است که به طور گسترده استفاده می‌شود که ساختار خانه‌هایی را توصیف می‌کند که به صورت جزئی یا کامل در محل دیگری ساخته شده‌اند. اجزاء این خانه‌ها از قبل ساخته شده و به محل مورد نظر تحویل داده می‌شوند تا در آنجا نصب و مونتاژ شده و در نهایت خانه نهایی را تشکیل دهند.
اصطلاح از پیش‌ساخته به تعداد زیادی از انواع مختلف خانه‌ها اشاره دارد که در یک دسته اصلی قرار می‌گیرند و تفاوت میان هر یک از این خانه‌ها، توسط نوع ساخت‌وساز که برای دستیابی به نتیجه دلخواه طراحی می‌شود و همچنین با توجه به محدودیت‌هایی که برای تحویل و مونتاژ در محل را برطرف می‌کند، تعیین می‌شود.
انواع خانه پیش ساخته
خانه پیش ساخته در کل به 3 نوع تقسیم می‌شوند که عبارت از 3 نوع زیر هستند که هر یک هم با توجه به ساختار و نحوه اجرا می توانند معایب و مزایای خاص خود را داشته باشند.
- مدولار: اجزای این خانه‌ها به صورت سه بعدی و تقریباً به طور کامل در محیط کارخانه ساخته شده و برای نصب به محل مورد نظر تحویل داده می‌شوند. این خانه‌ها که به عنوان خانه‌های سکشنال (sectional) نیز شناخته می‌شوند، مجموعه‌ای از واحد‌های ساختاری سه بعدی هستند که در محل مورد نظر با یکدیگر ترکیب و مخلوط می‌شوند و در نتیجه یک ساختمان کامل را ایجاد می‌کنند.
- خانه‌های پنلی (Panelized): خانه‌های پنل شده، خانه‌هایی دو بعدی هستند که تا حدی در کارخانه ساخته و نصب می‌شوند و پس از آن برای مونتاژ و ساخت به محل نصب تحویل داده می‌شوند.
- خانه پیش ساخته ترکیبی (Hybrid Prefab): این خانه‌ها ترکیبی از خانه‌های پنل شده دو بعدی و ساختار مدولار سه بعدی هستند. این خانه‌های ترکیبی مزایایی برای اجزای فراوانی مورد نیاز سفارشی دارند؛ بنابراین با سرعت بیشتر می‌توان آن‌ها را ساخت و علی‌رغم محدودیت‌های محل ساخت‌وساز به سرعت تحویل داده شوند.
خانه‌های پیش ساخته مدولار چیست؟
خانه پیش ساخته مدولار، اجزای مدولار سه بعدی هستند که تقریباً به صورت کامل در کارخانه ساخته شده و برای نصب به محل نهایی تحویل داده می‌شوند. این خانه‌ها هنگام خروج از کارخانه تقریباً 80 تا 95 درصد تکمیل شده‌اند و توسط کامیون‌های مسطح در مسافت‌های کوتاه یا طولانی حمل می‌شوند.
خانه‌های مدولار تقریباً به صورت کامل در کارخانه ساخته می‌شوند، به این معنی که با دیوار‌های متصل، کف، سقف، سیم‌کشی، لوله‌کشی، وسایل داخلی و … ساخته شده و سپس به محل مورد نظر تحویل داده شده و در آن جا به صورت کامل نصب می‌شوند. ماژول‌ها را می‌توان در کنار هم یا به صورت بالا و پایین ترکیب کرد تا خانه‌های بزرگ‌تر یا خانه‌هایی در امداد خانه‌های موجود نصب شوند.
ماژول‌های حجمی از پیش‌ساخته شده، به صورت کامل با رنگ یا کاغذ دیواری برای دیوارها، کف‌ها و سقف‌ها مونتاژ می‌شوند. اصطلاح حجمی (volumetric) به دستاورد‌ها و کارایی‌هایی که در ساخت خانه‌های مدولار، خارج از محل مورد نظر، به دست آمده است اشاره دارد.
واحد‌ها ماژول‌هایی هستند که می‌توانند به یکدیگر متصل شوند و ساختمان‌های کامل را بدون نیاز به روبنای اضافی تشکیل دهند.
خانه‌های پیش‌ساخته مدولار قبلاً محدودیت‌های بیشتری در اندازه و عرض داشتند اما به مرور با پیشرفت در صنعت حمل‌ونقل، خانه‌های مدولار دیگر محدود به اندازه اتاق‌های کوچک‌تر و طرح‌های تک طبقه نیستند.
اندازه یک خانه از پیش‌ساخته مدولار استاندار، 4/5 متر است که برای حمل‌ونقل نیز آسان‌تر است اما این متراژ خانه برای دستیابی به نتایج مطلوب سفارش دهنده، انعطاف‌پذیر هستند.
اغلب کارخانه‌ها و سازندگان خانه پیش ساخته مدولار به دنبال راه‌هایی برای غلبه بر محدودیت‌های ابعاد و ایجاد گزینه‌های سفارشی سازی بیشتر هستند.
مزایا و معایب خانه پیش ساخته مدولار
- ساخت سریع‌تر خانه: به طور معمول خانه‌های مدولار در حدود 14 تا 16 هفته آماده می‌شوند و همچنین طی تنها 1 روز در محل مورد نظر نصب می‌شوند.
- محیط ساخت‌وساز کنترل شده مزایای فراوانی مانند داشتن ابزار و مصالح در دست و نزدیک، اتوماسیون وظایف، تولید هم‌زمان سازه‌های مشابه و … را در پی دارد.
- محل نصب خانه را نیز هم‌زمان با ساخت خانه، آماده کرد تا روند کلی را تسریع کرد.
- با ساختن خانه‌ها در یک محیط ساختمانی کنترل شده، کیفیت ساختمان بهبود یافته و ساختار محکم‌تری به دست می‌آید.
- بهبود اثرات زیست‌محیطی نیز از دیگر مزایای خانه پیش ساخته مدولار است که میزان تولید زباله و اختلال در روند طبیعی محیط زیست را تا حد زیادی به حداقل می‌رساند.
برنامه‌ریزی دقیق و ساخت خانه‌های مدولار فرصت‌های زیادی برای پیشرفت‌های چشمگیر در ساخت‌وساز خانه‌ها و ساختمان‌ها ارائه می‌دهد اما تنها در صورتی که خانه با اصول طراحی سامانه غیرفعال خورشیدی (passive solar principals) طراحی شده باشد و از مواد کم‌مصرف استفاده کند منجر به کاهش تأثیر کلی بر محیط زیست می‌شود.
علاوه بر این، توجه به این نکته نیز ضروری است که همه سازندگان خانه‌ها مدولار یا خانه‌های پنل شده به دنبال کاهش آلودگی و تأثیرات زیست‌محیطی نیستند؛ بنابراین خریداران لازم است از استاندارد‌ها و اعتبارنامه سازنده این خانه‌ها و همچنین مصالح ساختمانی، فرایند‌های ساخت و حداقل میزان مصرف انرژی مطلع شوند.
خانه‌های پیش ساخته پنل شده یا کیت چیست؟
خانه‌های پیش‌ساخته پانی، اجزای دو بعدی هستند که در کارخانه‌ها تولید می‌شوند و سپس به محل مورد نظر حمل و مونتاژ می‌شوند تا در آنجا با هم ترکیب شده و یک خانه سه بعدی ایجاد کنند. پنل‌ها از مواد مختلفی ازجمله صفحات اسلب بتنی، پنل‌های چوبی، چوب ترکیبی، چوب بازیافتی، پنل‌های عایق و … ساخته می‌شوند.
خانه‌های پیش‌ساخته دو بعدی ممکن است به صورت سیستم‌های پنل باز یا پنل بسته باشند. بین این دو نوع طراحی تفاوت خاصی وجود ندارد و تنها تفاوتی که میان این دو وجود دارد این است که پنل‌های باز عایق‌بندی نشده‌اند و برای تکمیل آن‌ها در محل ساخت‌وساز کار‌های بیشتری لازم است انجام شود.
در مقابل، پنل‌های بسته، عایق‌بندی شده و قبل از ارسال به محل، در کارخانه تقریباً تکمیل می‌شوند. پنل‌های پیشرفته نیز به پنل‌هایی می‌گوییم که با امکانی همچون پنجره‌ها، اتصالات یا لوله‌کشی در کارخانه تکمیل می‌شوند.
مزایا و معایب خانه پیش ساخته پنل شده یا کیت
- حمل‌ونقل واحد‌های این خانه‌ها به محل مورد نظر بسیار آسان‌تر و همچنین ارزان‌تر نیز است.
- گزینه‌ها و ویژگی‌های سفارشی سازی بیشتری برای خانه‌های پنل شده وجود دارد.
- از این گونه سازه‌ها بیشتر برای ساخت املاک تجاری بزرگ استفاده می‌شود چرا که کارخانه‌ها سقف‌های بلندتر یا دهانه‌های بسیار گستره یا طولانی را برای این گونه ساختمان‌ها و برج‌های تجاری می‌سازند.
انواع خانه های پیش ساخته بر اساس مصالح
مصالح متعددی در خانه پیش ساخته مانند بتن، چوب و فلزات به کار می‌رود و در ادامه برخی از این مصالح و کارایی آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
- خانه پیش ساخته بتنی
- خانه پیش ساخته فولادی یا فلزی
- خانه پیش ساخته چوبی
- خانه پیش ساخته شیشه ای
- خانه پیش ساخته از مواد بازیافتی
خانه پیش ساخته بتنی
تقریباً در ساخت تمامی خانه‌ها و ساختمان‌ها از بتن استفاده می‌شود، با این حال استفاده از آن برای خانه پیش ساخته با موانع و مشکلاتی روبرو است.
برای ساخت خانه پیش ساخته می‌توان با استفاده از پروفیل‌ها و قالب‌ها در بتن‌ریزی به ساختار‌های محکم‌تری دست یافت. علاوه بر این، از پنل‌های بتنی از پیش‌ساخته که بلوک‌های ساختمان را تشکیل می‌دهند نیز می‌توان در ساختمان‌های چند طبقه و بزرگ‌تر استفاده کرد.
همچنین بتن و مصالح ساختمان را می‌توان در جهت رفع برخی مشکلات به گونه‌ای با مواد دیگر ترکیب کرد، به عنوان مثال با افزودن برخی مواد می‌توان بتن را سبک کرد یا مقاومت آن را در برابر دما و حرارت افزایش داد.
بیشتر بخوانید: معماری منظر چیست؟ صفر تا صد معماری منظر
خانه پیش ساخته چوبی
چوب یکی دیگر از مصالح متداول مورد استفاده در خانه پیش ساخته است. از چوب می‌توان به صورت عادی در ساخت ستون یا تیر خانه استفاده کرد یا آن را با مواد دیگر ترکیب کرد و در سیستم‌های پنل از آن استفاده کرد.
چوب به طور معمول مقاومت خیلی پایینی در برابر آتش دارد اما خوشبختانه می‌توان سیستم‌های چوبی را به گونه‌ای طراحی کرد که مقاومت بالایی در برابر آتش و حرارت داشته باشند. چوب بامبو یکی از مصالح ساختمانی متداول است که می‌توان در ساخت خانه پیش ساخته نیز استفاده شود.
چوب را همچنین می‌توان به کامپوزیت‌هایی تبدیل کرد که مقاومت و کارکرد‌هایی تقریباً برابر با فولاد داشته باشند. ازجمله این مصالح چوبی می‌توان به چوب چند لایه متقاطع (CLT)، گلولام (GLULAM) و تیر روکش لایه (LVL) اشاره کرد.
همه این چوب‌ها در اصل از چندین لایه چوبی تشکیل شده‌اند که به طوری به هم چسبیده‌اند که مقاومت آن‌ها را چندین برابر کرده است.
خانه پیش ساخته فولادی
فولاد یکی از متداول‌ترین مصالح ساختمانی است که به عنوان قاب‌های پشتیبانی مانند تیر‌ها و ستون‌ها، کف و دیوار در ساخت خانه‌های مدولار استفاده می‌شود. فولاد ممکن است در ترکیب با مصالح دیگر برای افزایش ماندگاری و مقاومت یا به تنهایی در ساخت خانه‌ها استفاده شود.
بیشتر بخوانید: سازه های چادری چیست؟ ساخت انواع سازه چادری
فولاد فلزی سبک وزن است و نسبت به وزن کمی که دارد استحکام و مقاومت خوبی دارد و جدای از این حمل‌ونقل و بازیافت آن نیز بسیار راحت است. با این حال معایبی هم دارد، به عنوان مثال در برابر گرما، سرما یا حتی صدا نیز عایق ضعیفی است.
خانه پیش ساخته شیشه ای
شیشه یکی از مصالح پرکاربرد و چند کاره است که می‌توان برای موارد مختلفی از آن استفاده کرد. در ساخت‌وساز خانه و ساختمان از چندین نوع شیشه مختلف استفاده می‌شود، ازجمله گلس تمپرد (tempered glass)، شیشه‌های لمینت یا چند لایه، شیشه‌های تقویت شده با حرارت و شیشه‌های سیمی.
شیشه خواص مختلف زیادی مانند مقاومت بالا، عایق، مقاومت شیمیایی و مقاومت در برابر آتش را دارد. علاوه بر این شیشه دارای کیفیت و زیبایی منحصر به فردی است و با توجه به اینکه کاملاً قابل بازیافت است در ساخت خانه پیش ساخته بسیار کاربرد دارد.
خانه پیش ساخته از مواد بازیافتی
مصالح قابل بازیافت شامل برخی از مصالح ساختمانی سنتی مانند بتن، دیوار گچی و فولاد است. ازجمله مصالح قابل بازیافت دیگر می‌توان به کاشی‌های سقفی، پلاستیک، کاشی‌های سرامیکی یا چینی و … اشاره کرد که می‌توان در ساخت خانه‌های پیش‌ساخته از آن‌ها استفاده کرد.
با این حال استفاده از این مواد با محدودیت‌هایی مواجه است. به عنوان مثال برخی از آن‌ها منبع ثابتی ندارند و نمی‌توان برای استفاده مداوم به آن‌ها اعتماد کرد. همچنین برخی از این مواد ممکن است برای استفاده درازمدت برای ساکنین سمی یا مضر باشند و باید در استفاده از آن‌ها احتیاط کرد.
بیشتر بخوانید: سازه صنعتی چیست و انواع آن کدامند؟ بررسی جامع مزایا و معایب هر کدام
خانه پیش ساخته چه مزایایی دارند؟
خانه پیش ساخته مزایای زیادی دارند و افراد زیادی به دلیل این مزایا خانه پیش ساخته را ترجیح می‌دهند.
-
مقرون به صرفه بودن
خانه پیش ساخته نسبت به خانه‌های دیگر بسیار ارزان‌تر هستند. ارزان بودن یکی از دلایل اصلی روی آوردن مردم به این نوع خانه‌ها هستند و این صرفه‌جویی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا در عین خرید خانه، پس‌اندازی هم داشته باشند.
به طور کلی در ساخت خانه پیش ساخته از مصالح و مواد کمتری استفاده می‌شود و همچنین قبل از سفارش خانه می‌توان تا حد دقیقی میزان مبلغ مورد نیاز را تخمین زد. علاوه بر این هزینه نیروی کار نیز بسیار کمتر است چرا که نیازی به استخدام افراد زیادی برای کار کردن در محل ساخت‌وساز ندارید.
-
صرفه‌جویی در انرژی
از بسیاری جهات، خانه پیش ساخته برای محیط زیست بهتر از خانه‌های سنتی هستند. این خانه‌ها هوابند هستند و همچنین به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تا حد امکان در مصرف انرژی صرفه‌جویی شود.
این روز‌ها بسیاری از کارخانه‌ها و شرکت‌های ساخت‌وساز خانه‌ها و ساختمان‌ها، اقدامات زیادی را برای صرفه‌جویی بیشتر در خانه‌ها انجام می‌دهند. به عنوان مثال آن‌ها صفحات خورشیدی و سیستم‌های آبگیر باران را به خانه‌های خود اضافه می‌کنند.
-
ساخت سریع
افرادی که در کار ساخت‌وساز خانه‌ها سررشته دارند به خوبی می‌دانند که ساختن خانه‌ها به صورت برنامه‌ریزی شده و در مدت زمان محدود تقریباً غیرممکن است. حتی اگر همه کار‌ها به خوبی انجام شوند باز هم مواردی مانند آب‌وهوا یا تأخیر در تحویل مصالح می‌تواند ساخت خانه را به تأخیر بیندازد.
با این حال، بسیاری از مشکلاتی که در ساخت خانه‌های سنتی وجود دارد در ساخت خانه پیش ساخته تا حد زیادی رفع شده‌اند و چون خانه در محیط کارخانه ساخته می‌شود تمامی مصالح نزدیک هستند و تغییرات آب‌وهوایی نیز تأثیر خیلی کمی روی روند ساخت دارند.
-
کاهش میزان زباله
در ساخت خانه‌های سنتی، مسلماً میزان زیادی زباله و پسماند تولید می‌شود اما خوشبختانه خانه پیش ساخته این مشکل را نیز به حداقل رسانده و در فرایند ساخت این خانه‌ها تقریباً هیچ زباله‌ای تولید نمی‌شود.
به این دلیل که ساخت خانه در محیط کارخانه صورت می‌گیرد، هر گونه مواد باقی مانده بازیافت شده و برای ساخت خانه‌های دیگری استفاده می‌شوند.
-
سالم‌تر و ایمن‌تر
یکی دیگر از مزایای خانه‌های از پیش‌ساخته، سالم‌تر بودن و ایمن‌تر بودن آن‌ها است. هنگامی که در حال ساختن خانه‌ای جدید هستید، افرادی که در محل ساخت‌وساز هستند در معرض عناصری ازجمله رطوبت و گردوغبار قرار می‌گیرند.
قرار گرفتن مداوم در معرض رطوبت باعث رشد کپک و باکتری می‌شود که در نهایت ممکن است برای برخی افراد مشکلات سلامتی جدی ایجاد کرده و حتی در برخی موارد کشنده نیز باشد.
اگرچه خانه پیش ساخته به کلی مشکل رشد کپک و باکتری را رفع نمی‌کنند اما به میزان قابل توجهی آن را کاهش می‌دهند.
معایب خانه پیش ساخته بتنی چیست؟
خانه پیش ساخته بتنی یا فلزی علاوه بر مزایای فوق‌العاده‌ای که دارند، دارای معایبی نیز هستند که باید آن‌ها را هم در نظر داشته باشید.
-
مشکلات احتمالی مونتاژ
هنگام مونتاژ خانه‌های از پیش‌ساخته، استخدام یک پیمانکار با تجربه و ماهر در تسریع و تسهیل فرایند ساخت‌وساز و حمل‌ونقل و مونتاژ بسیار مؤثر خواهد بود. در غیر این صورت احتمال دارد که خانه شما به اشتباه مونتاژ شود و این به نوبه خود می‌تواند منجر به آسیب به آسیب‌های جبران‌ناپذیر به خانه شده یا بهره‌وری آن را کاهش دهد.
-
مشکلات احتمالی حمل‌ونقل
حمل‌ونقل قطعات به محل خانه ممکن است با مشکلاتی روبرو شود. به خصوص اگر لازم باشد این قطعات به یک منطقه روستایی یا دور منتقل شوند.
-
هزینه‌های اتصال و نصب زیاد
برای افرادی که در خانه‌های روستایی زندگی می‌کنند، هزینه اتصال و ساخت ممکن است گران‌تر تمام شود.
-
قابلیت‌های سفارشی سازی کمتر
در برخی موارد، هنگام طراحی یک خانه از پیش‌ساخته، گزینه‌ها و امکانات سفارشی سازی زیادی در دسترس نخواهد بود. مشتریان معمولاً مجموعه‌ای از گزینه‌ها را برای انتخاب در دسترس خواهد داشت و برای دستیابی به برخی ویژگی‌های خاص لازم است هزینه‌های بیشتری پرداخت شود.
با این حال، اگرچه گزینه‌های از پیش رو محدود هستند اما باز هم تنوع زیادی میان گزینه‌های موجود وجود دارد و علاوه بر این طول عمر بیشتر، صرفه‌جویی در انرژی، کاهش زباله و بسیاری مزایای دیگر ارزش به جان خریدن برخی معایب و مشکلات را دارد.