تفاوت ورق سیاه و گالوانیزه در چیست؟ کدام یک مقاوم‌تر است؟
ورق‌های فولادی به دلیل تنوع در تولید و کاربرد، در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. دو نمونه از این ورق‌ها که در بسیاری از پروژه‌های صنعتی و ساختمانی کاربرد فراوان دارند، ورق سیاه و ورق گالوانیزه هستند. هر کدام از این دو محصول فولادی، به دلیل تفاوت در فرآیند تولید و ویژگی‌های فیزیکی خود، از مزایا و معایب خاصی برخوردارند. در این مقاله از پاوان، به بررسی تفاوت‌های کلیدی بین ورق سیاه و ورق گالوانیزه پرداخته و به شما کمک می‌کنیم تا بهترین انتخاب را بر اساس نیازهای پروژه‌های خود داشته باشید.
ورق سیاه چیست؟
ورق سیاه نوعی محصول فولادی است که نتیجه‌ی فرآیند نورد گرم است. این ورق در دمای بالای 1200 درجه سانتی‌گراد تولید می‌شود.
به‌منظور تولید ورق سیاه، سنگ اسلب را در دمای بسیار بالا ذوب می‌کنند، رنگ آن مات می‌شود و به همین دلیل ورق سیاه نام‌گذاری شده است. در طی فرآیند خنک شدن، این ورق پوسته‌پوسته شده و باید قبل از رنگ‌آمیزی، پوسته‌های آن جدا شوند. همچنین، قیمت ورق سیاه به دلیل پردازش کمتر، نسبت به ورق گالوانیزه بسیار پایین‌تر است.
بیشتر بخوانید: هر آنچه که باید در مورد جوش و جوشکاری CO2 بدانید! از اصول تا مزایا و معایب
ویژگی‌های ورق سیاه
ورق سیاه به دلیل ویژگی‌های خاص خود، از جمله استحکام بالا، شکل‌پذیری خوب و قیمت مناسب، جایگاه ویژه‌ای در بازار فولاد پیدا کرده است. برخی از ویژگی‌های مهم ورق سیاه عبارت‌اند از:
- شکل عرضه: ورق سیاه در دو شکل رول و شیت عرضه می‌شود که معمولاً ضخامتی بین 1.5 تا 200 میلی‌متر دارند؛ اما تولید ورق سیاه با ضخامت 2 میلی‌متر به بالا رایج‌تر است.
- عرض: این ورق‌ها در عرض‌های 1000، 1250، 1500 و 2000 میلی‌متر ساخته می‌شوند.
- خاصیت جوش‌پذیری: ورق سیاه خاصیت جوش‌پذیری بالایی دارد و جوشکاری با آن‌ها آسان است.
- استحکام و دوام: این ورق‌ها به دلیل فرآیند تولید و مواد اولیه، دارای استحکام و دوام بالایی هستند و در صنایع و ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- کاربردهای وسیع: ورق سیاه به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی خود در صنایع مختلفی نظیر ساختمان‌سازی، خودروسازی و ساخت ماشین‌آلات به کار می‌رود.
ورق گالوانیزه چیست؟
ورق گالوانیزه محصولی است که از پوشش‌دهی آهن یا فولاد با یک لایه نازک روی به‌وجود می‌آید. این فرآیند گالوانیزه کردن با عبور فولاد از داخل فلز روی ذوب‌شده و در دمای حدود 460 درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود.
ورق گالوانیزه با روی اندود کردن ورق سیاه تولید می‌شود و هدف اصلی از این کار جلوگیری از زنگ‌زدگی و ایجاد سطح سخت‌تر است. از فولاد گالوانیزه اغلب در مواردی که به قابلیت خم‌کاری بالا نیاز دارند، مانند سطل‌ها یا وان‌ها، استفاده می‌شود.
ویژگی‌های ورق گالوانیزه
برخی از ویژگی‌های مهم ورق گالوانیزه عبارت‌اند از:
- مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی: ورق گالوانیزه در برابر انواع شرایط آب و هوایی مقاوم است. این ویژگی باعث محبوبیت این ورق در مناطق دارای آب و هوای مرطوب شده است.
- جوش‌پذیری: جوشکاری یا کار با ورق گالوانیزه به روش‌های دیگر دشوار است و به‌عبارتی جوش‌پذیری پایینی دارد. این موضوع ممکن است محدودیت‌هایی در استفاده از آن در برخی از پروژه‌ها ایجاد کند.
- سطح صیقلی و زیبا: گالوانیزه کردن باعث ایجاد سطوح صیقلی و زیباتری می‌شود که این موضوع به افزایش کاربردهای ورق گالوانیزه کمک می‌کند.
- دوام در برابر رطوبت: ورق گالوانیزه در مقابل رطوبت بسیار بادوام است؛ اما در صورتی که لایه روی آن دچار خراش عمیق شود یا به هر نحوی آسیب ببیند، فولاد زیرین به‌تدریج اکسید می‌شود.
- مقرون به صرفه: ورق گالوانیزه برای استفاده طولانی‌مدت مقرون به‌صرفه است و در پروژه‌های مختلف از جمله ساخت و ساز، صنایع خودرو و تولید تجهیزات خانگی کاربرد دارد.
با توجه به این ویژگی‌ها، ورق گالوانیزه گزینه‌ای مناسب برای استفاده در پروژه‌هایی است که نیاز به مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و شرایط سخت محیطی دارند.
مطالب مرتبط: ورق گرم یا ورق سیاه چیست و انواع آن کدام است؟
تفاوت ورق سیاه و گالوانیزه
ورق سیاه و گالوانیزه دو نوع ورق فولادی هستند که به دلیل خواص و کاربردهای متفاوت، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر کدام از این ورق‌ها دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آن‌ها را برای کاربردهای خاصی مناسب می‌سازد. در ادامه به بررسی تفاوت‌های اصلی این دو نوع ورق می‌پردازیم:
نحوه تولید
ورق سیاه از طریق فرآیند نورد گرم تولید می‌شود. در این فرآیند، اسلب یا تختال فولادی در دمای بسیار بالا (بیش از 1200 درجه سانتی‌گراد) حرارت می‌بیند و به ورق تبدیل می‌شود. این ورق به دلیل تولید در دمای بالا، سطحی مات و زبر پیدا می‌کند.
از طرف دیگر، ورق گالوانیزه یک محصول ثانویه است که از طریق پوشاندن ورق سیاه (که از نورد سرد ورق سیاه تولید می‌شود) با لایه‌ای از روی به دست می‌آید. این فرآیند گالوانیزه کردن، ورق را در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی مقاوم می‌کند.
بیشتر بخوانید: صفر تا صد انواع فولاد از تفاوت و کاربرد تا طرز تولید
زمان تولید
فرآیند تولید ورق سیاه زمان بیشتری را نسبت به ورق گالوانیزه به خود اختصاص می‌دهد، چرا که برای تولید آن، نیاز به اعمال نورد گرم روی اسلب است. در مقابل، ورق گالوانیزه به دلیل اضافه کردن لایه روی به ورق روغنی یا سیاه، در زمان کوتاه‌تری تولید می‌شود. این کاهش زمان تولید به دلیل فرآیند ساده‌تری است که شامل غوطه‌ور کردن ورق در روی ذوب‌شده است.
مقاومت به اکسیداسیون
ورق سیاه در دمای بالا تولید می‌شود و به دلیل تشکیل لایه‌های اکسیدی روی سطح آن تا حدی در برابر اکسیداسیون مقاوم است. با این حال، این مقاومت به‌ویژه در محیط‌های مرطوب چندان مؤثر نیست و ممکن است به مرور زمان دچار زنگ‌زدگی شود.
ورق گالوانیزه به لطف لایه روی خود، مقاومت بسیار بالایی در برابر اکسیداسیون و خوردگی دارد. این ورق در محیط‌های مرطوب و مستعد خوردگی بسیار بادوام است و می‌تواند در چنین شرایطی تا 20 سال یا حتی بیشتر عمر کند.
ظاهر
از نظر ظاهری، ورق سیاه به دلیل فرآیند نورد گرم و عدم پرداخت نهایی، سطحی مات، خشن و ناصاف دارد. این ظاهر زبر و مات آن را برای کاربردهای زیبایی‌شناختی کمتر جذاب می‌کند.
در مقابل، ورق گالوانیزه به دلیل پوشش روی، سطحی صاف، صیقلی و براق دارد که از نظر ظاهری جذاب‌تر است. این ظاهر براق و صیقلی باعث شده که ورق گالوانیزه در کاربردهای ظاهری و ساختارهای معماری بیشتر استفاده شود.
استحکام
ورق سیاه به دلیل ساختار و فرآیند تولید خود، استحکام خمشی و کششی کمتری نسبت به ورق گالوانیزه دارد. این ورق‌ها انعطاف‌پذیرتر هستند و به راحتی می‌توانند تحت فشار و تغییر شکل قرار گیرند.
در مقابل، ورق گالوانیزه به دلیل لایه روی که به آن اضافه می‌شود، استحکام بالاتری دارد و در برابر خم‌شدگی و کشش مقاوم‌تر است. این ویژگی‌ها، ورق گالوانیزه را برای استفاده در سازه‌هایی که نیاز به مقاومت بیشتر دارند، مناسب می‌کند.
ابعاد تولیدی
ورق سیاه معمولاً در ضخامت‌ها و ابعاد بزرگ‌تری تولید می‌شود که آن را برای کاربردهای سنگین و صنعتی مناسب می‌سازد. این ورق‌ها به دلیل ابعاد گسترده‌تر، در پروژه‌های ساختمانی و سازه‌های بزرگ استفاده می‌شوند.
ورق گالوانیزه به دلیل لایه روی و کاربردهای خاص‌تر، معمولاً در ضخامت‌های کمتر و ابعاد کوچک‌تری تولید می‌شود. این ابعاد کمتر باعث می‌شود که ورق گالوانیزه برای کاربردهای دقیق‌تر و ظریف‌تر مناسب باشد.
قابلیت جوشکاری
جوشکاری ورق سیاه به دلیل نبود لایه اضافی روی سطح آن، فرآیندی ساده‌تر و سریع‌تر است. این ورق‌ها به راحتی می‌توانند جوش داده شوند و در ساختارهای فلزی به کار بروند.
در مقابل، ورق گالوانیزه به دلیل وجود لایه روی، جوشکاری پیچیده‌تری دارد. حین جوشکاری این ورق‌ها، پوشش روی ممکن است گازهای سمی تولید کند که برای جوشکاران خطرناک است و به همین دلیل نیاز به مراقبت و تهویه مناسب دارد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره جوشکاری تیگ (TIG) از اصول اجرا تا مزایا و معایب
قیمت
یکی از تفاوت‌های مهم ورق سیاه و ورق گالوانیزه، قیمت آن‌هاست. ورق سیاه به دلیل فرآیند تولید ساده‌تر و عدم وجود پوشش اضافی، قیمت پایین‌تری دارد.
در مقابل، ورق گالوانیزه به دلیل فرآیند گالوانیزاسیون و استفاده از روی، قیمت بالاتری دارد. این افزایش قیمت به دلیل هزینه‌های اضافی برای اعمال پوشش محافظ روی و همچنین افزایش عمر مفید ورق گالوانیزه در برابر زنگ‌زدگی است.
در زیر جدول خلاصه تفاوت‌های اصلی بین ورق سیاه و ورق گالوانیزه را مشاهده می‌کنید:
| ویژگی | ورق سیاه | ورق گالوانیزه |
| نحوه تولید | نورد گرم (در دمای بالای 1200 درجه سانتی‌گراد) | پوشش دهی ورق سیاه با لایه‌ای از روی (گالوانیزاسیون) |
| زمان تولید | زمان بیشتر به دلیل نورد گرم | زمان کمتر به دلیل فرآیند ساده گالوانیزاسیون |
| مقاومت به اکسیداسیون | مقاوم تا حدی در برابر اکسیداسیون؛ زنگ‌زدگی سریع‌تر | مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی |
| ظاهر | سطح مات، خشن و ناصاف | سطح صاف، صیقلی و براق |
| استحکام | انعطاف‌پذیرتر؛ استحکام خمشی و کششی کمتر | استحکام بالاتر در برابر خم‌شدگی و کشش |
| ابعاد تولیدی | ضخامت‌ها و ابعاد بزرگ‌تر برای کاربردهای سنگین | ضخامت‌ها و ابعاد کمتر برای کاربردهای دقیق‌تر |
| قابلیت جوشکاری | ساده‌تر و سریع‌تر به دلیل نبود لایه اضافی | جوشکاری پیچیده‌تر به دلیل وجود لایه روی |
| قیمت | قیمت کمتر به دلیل فرآیند تولید ساده‌تر | قیمت بیشتر به دلیل لایه روی و مقاومت بالا |
سخن آخر
در نهایت، انتخاب بین ورق سیاه و ورق گالوانیزه به نیازهای خاص پروژه و شرایط محیطی بستگی دارد. ورق سیاه به دلیل قیمت مناسب‌تر و انعطاف‌پذیری بالا برای کاربردهای صنعتی سنگین و پروژه‌های ساختمانی بزرگ مناسب است.
در مقابل، ورق گالوانیزه با پوشش روی خود، مقاومت بالاتری در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی دارد و برای استفاده در شرایط آب و هوایی سخت و محیط‌های مرطوب بهترین گزینه است.
اگرچه قیمت ورق گالوانیزه بیشتر است، اما دوام و ماندگاری طولانی آن در شرایط خاص، این هزینه را توجیه می‌کند؛ بنابراین، انتخاب نهایی به کاربرد و شرایط محیطی که قرار است ورق‌ها در آن استفاده شوند، بستگی دارد.